Hoe hoogbegaafden zichzelf en hun collega’s tekort kunnen doen.
Je vervelen op je werk: het overkomt ons allemaal wel eens. En wat doen we dan? We halen wat vaker koffie, even buurten bij een collega, checken te vaak onze e-mail, ‘Facebooken’ of we zitten gewoon uit het raam te staren. Voor even is daar niks mis mee. Maar wat nu als die verveling structureel is. Als je je werk altijd saai vindt. Acht uur lang. Elke dag weer. Hoogbegaafden kunnen daar last van hebben. En dat doet henzelf, hun collega’s en hun bedrijf ernstig tekort. Tijd dus voor maatregelen!
Hoogbegaafden die zich structureel vervelen op de werkvloer, zitten in een vicieuze cirkel die hun interesse en creativiteit dempt. De redenering van de ‘buitenwereld’ is vaak dat ze dan maar meer ambitie moeten tonen. Dat is niet onlogisch, maar gaat voorbij aan de oorzaak die aan zo’n situatie ten grondslag kan liggen. Kennis van en begrip voor die oorzaak kan een uitweg dichterbij brengen.
Het begint vaak al op school
Volwassen hoogbegaafden zullen deze situatie herkenen. Met name hun schooltijd kenmerkte zich vaak door verveling. Het goeddeels klassikale onderwijs bood weinig ruimte voor een individuele aanpak, voor uitdagende taken, voor moeilijkere stof. Het keurslijf was de norm, ook als je er aan de bovenkant ‘uitviel’. Als je sneller denkt dan je klasgenoten, als een halve uitleg genoeg is en je geen herhaling nodig hebt om iets te doorgronden, dan val je buiten de boot. Dan verveel je je, wanneer de leerkracht voor de derde keer hetzelfde relaas afsteekt, omdat meer dan de helft van de klas het nog niet snapt. Dan verveel je je, wanneer je dertig keer dezelfde som moet maken, zij het steeds met andere getallen. Dan kan je schooltijd een lijdensweg worden. Helaas is dat het verhaal van veel volwassen hoogbegaafden.
Meegaand of tegendraads
Generaliserend gesproken gingen (en gaan!) meisjes daar vaak anders mee om dan jongens. Meisjes zijn doorgaans eerder bereid zich aan te passen aan het gemiddelde niveau van hun klasgenoten. Het zijn de stille wateren met de diepe gronden. Jongens gooien eerder de kont tegen de krib. Die worden onuitstaanbaar voor een leerkracht. Maar in alle gevallen ligt onderpresteren op de loer: nog steeds boeken veel hoogbegaafde leerlingen niet de schoolresultaten die passen bij hun intelligentie. Met als gevolg dat ze doorstromen naar vervolgonderwijs dat hen ook weer niet uitdaagt om het beste uit zichzelf te halen. Waardoor ze in het bedrijfsleven terecht komen in te laag gekwalificeerde functies. Met diploma’s die geen toegang bieden tot een toekomst die past bij hun intellectuele vermogens. Er zijn er maar weinig die die achterstand nog ooit inlopen.
Klein gehouden
Schets ik een te somber beeld? Misschien. Moeten onderpresterende, hoogbegaafde medewerkers zelf de kat de bel aanbinden? Zou kunnen. Maar dat is, voorzichtig gezegd, niet gemakkelijk wanneer je al vanaf de basisschool – en vaak ook in de thuissituatie – intellectueel klein bent gehouden. In de praktijk blijkt wel dat hoogbegaafden geweldig kunnen opbloeien in een omgeving die hen uitdaagt. Waarin van hen juist wordt gevraagd om hun kop boven het maaiveld uit te steken. Dan kunnen ze enorm bijdragen aan het succes van de organisatie waar ze werken.
Vraag eens door!
Voorwaarde is dat ze worden (h)erkend. Voor wie er oog voor heeft, zijn de signalen al snel helder. Maar die signalen zijn ook uit te lokken. Vraag bijvoorbeeld eens advies aan iemand die in de groep zelden zijn of haar mond opendoet. Er kan zomaar een stortvloed van verrassende ideeën boven komen. Of informeer eens naar iemands hobby’s en interesses. Een fascinatie voor een ongebruikelijke vrijetijdsbesteding kan een signaal zijn. Het is wel verstandig zo’n gesprek aanvankelijk een-op-een te voeren. Dat maakt het makkelijker voor een hoogbegaafde om ‘los’ te komen.
Doorbreek de vicieuze cirkel
En wat kan een hoogbegaafde zelf doen? Het allerbelangrijkste is: onderken je eigen situatie en stop de gedachte dat die niet veranderd zou kunnen worden. Weiger om nog langer in je eigen vicieuze cirkel te blijven hangen. Dat is gemakkelijker opgeschreven dan gedaan. Maar zonder die mentale stap gebeurt er zeker niets. Probeer ook serieus om de schroom te overwinnen je situatie te bespreken. Vraag een collega die je vertrouwt eens om samen een kop koffie te drinken. Leg op tafel hoe je je werksituatie het liefst veranderd zou zien en bedenk samen een plan om dat de realiseren. En zoek zo nodig professionele hulp. Uiteindelijk komt het jou, je collega’s én je bedrijf te goede als je je talenten ten volle kunt benutten.
Meer weten?
Heeft u vragen over waarom een hoogbegaafde zich verveelt op zijn werk of wilt u meer informatie, neem dan contact met mij op.