“Ik kan mijn ideeën niet kwijt!”

Waarom een hoge intelligentie niet automatisch tot succes leidt

“Laatst stond er een artikel in mijn vakblad,” bitste Marieke, een briljante dertiger. “Het stelde niet veel voor, maar het kreeg lovende kritieken. De schrijver werd door iedereen geprezen om zijn ‘vernieuwende visie’, en omdat het ‘helemaal was afgestemd op de huidige tijd’, en zo nog wat aanprijzingen. Nou, aan mijn hoela: ik heb drie jaar geleden precies hetzelfde bedacht, maar dan beter! Alleen vond mijn leidinggevende het niks. Dus heb ik het maar laten rusten. Had ik er achteraf gezien maar een artikel over geschreven…of een boek!”

Tja, achteraf gezien…Het overkomt hoogbegaafden vaker. Mensen zoals Marieke die haar frustratie kwijt moest in een gesprek met mij. Een briljante werknemer die weet dat ze veel meer te bieden heeft dan er uit komt. Maar die géén weg weet met haar ideeën.

Een wandelende ideeënfabriek
Iedereen heeft wel eens een ingeving. Bedenkt een nieuw product of een oplossing voor een probleem. Voor hoogbegaafden geldt dat vaak in versterkte mate. Er zijn er bij die veel weg hebben van een wandelende ideeënfabriek. Zelf vinden ze dat meestal niet zo bijzonder. Het hoort bij hen als Einstein bij zijn relativiteitstheorie. Voor de ‘buitenwereld’ kan het heel vermoeiend zijn, en die haakt dan af. Met als gevolg dat de hoogbegaafde zijn of haar bedenksels niet kwijt kan. Dat is frustrerend én jammer van de goede ideeën.

Een idee wordt niet als zodanig herkend
Grofweg zijn er drie redenen die verhinderen dat een hoogbegaafde medewerker zijn ideeën niet over het voetlicht krijgt. De eerste oorzaak is even vervelend als begrijpelijk: een goed idee wordt niet als zodanig herkend door collega’s of leidinggevenden. Dat kan gemakkelijk gebeuren, want een hoogbegaafde denkt nog wel eens ‘voor de troepen uit’. Zijn brainstorm gaat niet alleen razendsnel, een hoogbegaafde kan in dat proces ook meteen rekening houden met allerlei mogelijke bezwaren en toekomstige gevolgen. Zie dat dan nog maar eens bij te houden!

De bedenker krijgt geen erkenning
De tweede oorzaak is ronduit betreurenswaardig: de omgeving signaleert de kwaliteit van de bedenker niet of ontkent die zelfs. Dat kan met glasharde taal – “Daar heb jij toch geen verstand van.” – of door het openlijk uiten van twijfel. Ook gebeurt het wel in een vergelijking: “Paul heeft ervoor doorgeleerd, dus die zal het wel beter weten dan jij.” Als zoiets je wordt toegevoegd, terwijl je op goede gronden overtuigd bent van de waarde van je eigen idee, doet dat pijn. Zeker wanneer je als hoogbegaafde soortgelijke ervaringen al sinds je jeugd hebt ‘opgespaard’.

De presentatie van een idee kan vaak beter
Een hoogbegaafde die van zichzelf weet dat hij ‘flitsdenkt’, zal de moeite moeten nemen om ‘terug te schakelen’. Elk idee verdient nu eenmaal een presentatie die helder is voor degene die het idee moet beoordelen. Voor helder communiceren zijn uitstekende trainingen op de markt. Een cruciaal onderdeel van zo’n training is het leren verplaatsen in de denkwereld en gevoelens van niet-hoogbegaafde collega’s. Het is de investering meestal meer dan waard.

Waardoor hoogbegaafden opgeven
Veel hoogbegaafde volwassenen zijn in hun jeugd ‘klein gehouden’. Hun ouders en leerkrachten vonden de opmerkingen van hun zoon, dochter of leerling te wijs: “Je bent nog maar een kind. Wacht maar tot je groot bent.” Het zijn vaak goed bedoelde opmerkingen, maar het negatieve effect is er niet minder om: als je dat vaak genoeg hoort, ondermijnt het je zelfvertrouwen en eigenwaarde, en is het een oorzaak van faalangst.

Een nieuwe start
In een nieuwe omgeving – bijvoorbeeld in een nieuwe baan – is er de hoop dat het anders wordt. Als dat een illusie blijkt te zijn, kan de situatie ontstaan zoals bij Marieke: het goede idee verdwijnt letterlijk of figuurlijk in de prullenmand en de hoogbegaafde collega doet er verder het zwijgen toe. En weer heeft het geloof in eigen kunnen en in eigen waarde dan een knauw gekregen. Dat wordt nog eens versterkt doordat het een hoogbegaafde geen moeite kost om ideeën te bedenken. En iets wat geen moeite kost, zal waarschijnlijk niet veel waarde hebben.

Ik kan mijn ideeën niet kwijtDe risico’s zijn groot
Een hoogbegaafde die zijn ideeën niet kwijt kan, is voor een werkgever een risicofactor. Immers, iemands motivatie loopt steeds meer deuken op. Nog los van het feit dat er kostbare ideeën verloren gaan, kan de hoogbegaafde collega recalcitrant gedrag gaan vertonen. Ook klagen tegen naaste collega’s komt voor, wat de sfeer natuurlijk niet bevordert. Er zijn hoogbegaafden die letterlijk afknappen en ziek van teleurstelling buiten het arbeidsproces belanden met alle kosten voor hun werkgever van dien. Anderen gaan de uitdaging aan en beginnen – dikwijls uit al dan niet bewust gevoelde frustratie – voor zichzelf. Maar of zo’n negatieve drijfveer tot een succesvol ondernemerschap kan leiden?

Meer weten?
Heeft u vragen over waarom een hoogbegaafde zijn ideeën niet kwijt kan of wilt u meer informatie, neem dan contact met mij op.